Onbegrijpelijk Japan

Soepel reizen
Geen land ter wereld waar je fijner kunt reizen dan Japan. Eén van de druk bevolktste landen ter wereld en toch is er geen gedrang, geen stress en is het er verschrikkelijk schoon. Treinen rijden op tijd. Op de stations en in de trein worden aankondigingen ook in het Engels weergegeven. Zou dat niet het geval zijn, dan zou je aan de tijd kunnen zien waar je uit moet stappen: ‘it is 14.11 h, this must be Nagano’. Het instappen in de trein gaat heel georganiseerd. Je ziet waar de trein stopt en met een cirkel of driehoek staat aangegeven waar de deur tot stilstand komt. Daar staat op de grond aangegeven, hoe je in twee rijen kunt gaan staan om de trein in te gaan. Natuurlijk stonden wij de eerste keer naast de rij, waar – ook weer typisch Japans - niemand dan iets van zegt. Ik voelde me gelijk lomp en vergiste me daarna niet meer. Een prima systeem! De metro in de steden werkt min of meer hetzelfde. Mensen vroegen mij achteraf nog naar het gedrang en ‘aanstampen’ van reizigers in de ochtendspits bij de metro. Zo vroeg was ik eerlijk gezegd nooit op het station, maar in sommige treinstellen zag ik een plakkaat met de tekst: 07.00-09.00 only women in this carriage. Dat lijkt me een bevestiging van de drukte en mensen die tegen elkaar aan gepropt staan. Ben je eenmaal in de trein dan gelden er normen als niet luid praten, bij voorkeur niet eten, je telefoon op stil zetten en geen telefoongesprek voeren.

Naast de verplaatsingen zelf is er meer wat reizen plezierig maakt. Wat ik als heel positief heb ervaren is dat het overal schoon is. Terwijl er nergens afvalbakken staan. Het is heel gebruikelijk dat je je afval gewoon mee neemt. Het scheelt ook dat men eigenlijk niet eet of drinkt op straat. Er staan wel frisdrankautomaten en daar staat dan een afvalbak naast. Je drinkt het op en gooit gelijk je flesje weg. Dan de openbare toiletten! Het zijn er veel, heel veel, en ze zijn schoon. Ben ik gewend in Nederland, voor ik van huis ga altijd even naar het toilet te gaan; dat hoeft niet in Japan. Bijna om de 500 meter is een openbaar toilet. Ook in de natuur. Hieronder meer daarover.
Een ander groot voordeel is het ontbreken van kleine criminaliteit. Ja echt! Je ziet mannen lopen bij wie de portemonnee gewoon uit de achterzak puilt en vrouwen met open tassen waar de telefoon voor het grijpen ligt. Je kunt je tas of rugzakje neerleggen, bijvoorbeeld in een restaurant, en weglopen om eten te bestellen of wat dan ook. Als je terugkomt ligt alles er gewoon nog. Dat maakt reizen een stuk ontspannender.

Verder zijn de Japanners vriendelijk en behulpzaam. Ze spreken niet allemaal even goed Engels of ze durven het niet. Dat lossen ze op, door met je mee te lopen als je een bepaalde locatie zoekt. In de accommodaties spreken ze niet altijd vloeiend Engels, maar als de wil er van beide kanten is, verloopt de communicatie toch prima. Zo werden we In Kyoto uitgezwaaid door het meisje van de receptie van onze ryokan. Bij het uitchecken kregen we al een setje eetstokjes cadeau (!). Vervolgens liep ze mee naar buiten en zwaaide ons uit. Na twintig meter besloten we om te kijken en ja hoor, ze stond er nog! Wat een schat. Bij de hoek voor de zekerheid nog eens omkijken, het zal toch niet….ja, ze staat er nog, te zwaaien! Dat vergeet ik nooit meer.

Japanse toiletbeleving
Een apart hoofdstuk over het toilet, dat kan alleen in Japan. De wc’s zijn absoluut high tech! De eerste keren is het even slikken als je een heel bedieningspaneel naast het toilet ziet. Eerst maar eens uitvogelen hoe je gewoon kunt doortrekken. Best spannend om op willekeurige knoppen te drukken en dan maar kijken wat er gebeurt en of je geen waterballet veroorzaakt. Er zijn verschillende bidet functies, apart voor mannen en vrouwen. Soms produceert de wc geluid als je gaat zitten, om andere geluiden te verhullen. In de loop van de reis durf je steeds meer en na twee weken ben je een ware professional, die met gemak de knoppen bedient. Het is wel weer even wennen als je terug in Nederland bent.

Bijzondere excursies
Grappig dat juist bovengenoemde dingen de reis zo speciaal voor mij maakten. Alles over alle steden en plaatsen waar we geweest zijn kan ik toch niet kwijt, maar een paar bijzonderheden die bijdroegen aan het slagen van mijn reis naar Japan wil ik wel noemen. In Tokyo hebben we een excursie gemaakt met een Nederlandse vrouw. Zij ging alleen met ons op pad en het programma werd naar onze wens samengesteld. Het is een nieuwe excursie van VNC, die ik met veel plezier heb uitgeprobeerd. Het is heel fijn als iemand je wegwijs maakt in de grote stad. Stefanie liet ons zien hoe we met de metro konden reizen. Zo zagen we verschillende delen van de stad. Onderweg hebben we lekker sushi gegeten en we hebben haar de oren van het hoofd gevraagd, vooral over het dagelijks leven in Tokyo. Echt een fijn begin van de reis en we werden er heel veel wijzer van.

Een fietstocht door de rijstvelden bij het dorp Hida Furukawa was ook één van de hoogtepunten. Het regende weliswaar een beetje maar de temperatuur lag toch nog tussen de 25 en 30 ˚C. Met een groepje van zeven medereizigers en een goed Engelssprekende gids hebben zijn we drie uur onderweg geweest. Pluspunt om te beginnen was dat de fietsen groot genoeg waren voor ons Europeanen. Het fietsen wordt afgewisseld met stops, waarbij verteld werd over bijvoorbeeld rijstteelt en sake. Opvallend is dat je de fiets niet zomaar ergens even kunt neer zetten. Er zijn speciale fiets parkeerplaatsen. Anders wordt het maar een rommeltje natuurlijk. Hoe landelijk en vriendelijk het is bleek wel toen we zomaar werden uitgenodigd door een mevrouw, die in haar moestuin bezig was en ons wilde trakteren op een paar vers geplukte kleine komkommertjes.

In Kyoto hebben we een theeceremonie beleefd. Een oude dame, prachtig in kimono gekleed, heeft ons de regels van de officieel vier uur durende theeceremonie uitgelegd. We hebben erg gelachen, want we mochten meedoen, maar de regels zijn zo verfijnd dat ik me behoorlijk lomp voelde. Dat hoefde helemaal niet, want juist met veel humor, werden we wegwijs gemaakt. Zo vind je jezelf dan terug op je knieën met witte teensokken aan, achter een op de grond liggende waaier rond kruipend. We hebben echt veel geleerd en zijn ook iets dichter bij de essentie van Japan gekomen. Mooi voorbeeld: de eerste die na heel veel procedureel het eerste kommetje krijgt, dient zich naar de ander, die nog moet wachten, te verontschuldigen (in nagebootst Japans) dat hij als eerste thee gaat drinken. Weer een uiting van een ingebakken bescheidenheid.

Die beleefdheid en het je vooral niet in elkaars persoonlijke ruimte begeven, dat is mij wel het meest opgevallen aan de omgangsregels van de Japanners. Er zijn veel ongeschreven regels, waar men zich aan houdt, die het tot een bijzonder leefbaar land maken. Men wacht bijvoorbeeld voor een rood stoplicht, ook als fietser en voetganger. Toen ik dat vertelde aan vrienden in Nederland kreeg ik de vraag of op elke straathoek een agent staat. Nee dat is zeker niet zo. Het is schijnbaar de opvoeding of een innerlijke norm. Na afloop van mijn reis heb ik nog een en ander gelezen om de Japanse maatschappij meer te doorgronden. Wat ik heb opgestoken is dat de gemeenschap boven het individu gaat. Dat kan bijvoorbeeld je werk met collega’s zijn, je familie of je dorp of wijk. Ook zullen de boeddhistische wortels meespelen. Maar begrijpen doe ik het land nog steeds niet. Nu was dat precies de insteek van mijn reis en dat is dus geslaagd. Ik kan het iedereen aanraden, op naar Japan!